Η κυβέρνηση όλο το προηγούμενο διάστημα, ειδικά με την εφαρμογή και υλοποίηση του αντιδραστικού «Καλλικράτη», προπαγάνδιζε ένα πρόγραμμα που έχει ονομάσει «πρόγραμμα ΕΛΛΑΔΑ», το οποίο συμπεριλαμβανόταν και στο νόμο για τη Διοικητική Μεταρρύθμιση σαν χρηματοδοτικό εργαλείο για τους νέους δήμους και τις περιφέρειες. Το πρόγραμμα αυτό αφορά: την ολοκλήρωση των βασικών υποδομών αρμοδιότητας περιφερειών και δήμων, «τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης», κυρίως μέσα από την υλοποίηση προγραμμάτων εθελοντισμού, την ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας και της συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα. Είναι προφανές ότι πρόκειται για ένα πρόγραμμα προσαρμοσμένο στις κατευθύνσεις του «Καλλικράτη» και μέσα από αυτό η κυβέρνηση λέει ότι επιδιώκει τη «δημιουργία ενός νέου αναπτυξιακού προτύπου για την Αυτοδιοίκηση».
Ουσιαστικά, το «ΕΛΛΑΔΑ» ή «Εθνικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Αυτοδιοίκησης» (ΕΑΠΑ) αποτελεί τη συνέχεια προηγούμενων αντίστοιχων προγραμμάτων όπως το ΕΠΤΑ και ο «Θησέας». Είναι ένας ακόμα μηχανισμός χρηματοδότησης για την υλοποίηση των βασικών πολιτικών επιλογών για το χαρακτήρα, το ρόλο και το περιεχόμενο της Τοπικής και Περιφερειακής Διοίκησης. Δηλαδή, την ενίσχυση του επιχειρηματικού ρόλου, της μεγαλύτερης σύνδεσής της με τα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα, την επέκταση της εμπορευματοποίησης των αρμοδιοτήτων της και ιδιαίτερα στον τομέα της πρόνοιας, την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και τη διευκόλυνση και επέκταση της δράσης των επιχειρηματικών ομίλων. Επιπλέον, στοχεύει στην ένταση της χειραγώγησης και της ενσωμάτωσης στην κυρίαρχη πολιτική, αφού τα προγράμματα εθελοντισμού στοχεύουν σε αυτό.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι τις κατευθύνσεις του προγράμματος «ΕΛΛΑΔΑ» πρέπει να τις δει κανείς σε συνδυασμό με το σύνολο των πολιτικών επιλογών της κυβέρνησης. Δηλαδή, με το γεγονός ότι η χρηματοδότηση προς περιφέρειες και δήμους από το κράτος (θεσμοθετημένοι πόροι από τον κρατικό προϋπολογισμό, Συλλογική Απόφαση Τοπικής Αυτοδιοίκησης - ΣΑΤΑ κλπ.) όλο και μειώνονται, με προοπτική να μη δοθεί ούτε ευρώ το αμέσως προσεχές διάστημα. Π.χ. η ΣΑΤΑ έχει ήδη περικοπεί κατά 110 εκατ. ενώ εκκρεμούν δύο δόσεις του 2010 ύψους 270 εκατ. που δεν αποδόθηκαν. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Οτι οι δήμοι για να πραγματοποιήσουν ένα έργο θα πρέπει να συνεργαστούν, να συμπράξουν με ιδιώτες ή να το αναθέσουν σε επιχειρηματίες, με άμεση επίπτωση και στο λαϊκό εισόδημα σε ό,τι αφορά το κόστος. Και, βέβαια, με δεδομένες τις συνθήκες, χιλιάδες οικογένειες δεν θα μπορούν να απολαμβάνουν μια σειρά υπηρεσίες επειδή δεν θα έχουν να πληρώσουν.
Η κυβέρνηση για να διασκεδάσει αντιδράσεις και να καλλιεργήσει αυταπάτες τονίζει ότι με το ΕΑΠΑ θα χρηματοδοτηθούν έργα και δράσεις μη επιλέξιμα ή μη δυνάμενα να χρηματοδοτηθούν από το ΕΣΠΑ («Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς»). Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Είναι δεδομένο ότι η χρηματοδότηση προς περιφέρειες και δήμους θα μειωθεί ακόμα περισσότερο. Ηδη σε μια σειρά δήμους, η έλλειψη χρηματοδότησης έχει δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα για τις λαϊκές οικογένειες και τους εργαζόμενους. Για παράδειγμα: Παιδικοί σταθμοί σταματούν να λειτουργούν λόγω έλλειψης προσωπικού. Η κατασκευή σχολείων δεν χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ, αφού ο ΟΣΚ αδυνατεί να δώσει χρήματα για να γίνουν νέα ή να συνεχιστεί η κατασκευή όσων έχουν ξεκινήσει (σ.σ. την ίδια στιγμή χρηματοδοτούνται έργα όπως ποδηλατόδρομοι κ.ά.). Προγράμματα Πρόνοιας όπως το Βοήθεια στο Σπίτι λήγουν στο τέλος του χρόνου και δεν θα χρηματοδοτηθεί η συνέχειά τους.
Τι επιδιώκουν
Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι με το πρόγραμμα αυτό θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την οικονομική ανάκαμψη και την άμβλυνση των κοινωνικών επιπτώσεων από την οικονομική κρίση. Η όποια οικονομική ανάκαμψη θα είναι προσωρινή και αβέβαιη, ικανοποιώντας τις στρατηγικές ανάγκες του κεφαλαίου και την κερδοφορία του, μια ανάκαμψη που προϋποθέτει τη ραγδαία επιδείνωση της θέσης της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων.
Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι μέσα από το συγκεκριμένο πρόγραμμα επιδιώκει την οικονομική σύγκλιση και την κοινωνική συνοχή, υποστηρίζοντας τις ορεινές και νησιωτικές περιοχές, τις πιο υποβαθμισμένες. Αποκρύπτει όμως το γεγονός ότι οι περιφερειακές ανισομετρίες και οι κοινωνικές ανισότητες είναι αποτέλεσμα του καπιταλιστικού τρόπου οργάνωσης της οικονομίας και δεν μπορούν να το αναιρέσουν ούτε τα ΚΠΣ (Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης) ούτε οι αναπτυξιακοί νόμοι ή τα διάφορα στοχευμένα προγράμματα. Ανισομετρίες και ανισότητες που οξύνονται, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην ΕΕ. Αλλωστε, δεν είναι πρώτη φορά που υποστηρίζονται τέτοιες θέσεις. Αν ανατρέξουμε στην εισηγητική έκθεση για τον «Καποδίστρια» το 1994, βασικό επιχείρημα ήταν ότι θα συμβάλει στην ανάπτυξη των μειονεκτικών περιοχών της χώρας (ορεινές και νησιωτικές). Η πραγματικότητα βεβαίως τους διαψεύδει κατηγορηματικά.
Βασικό κριτήριο επιλεξιμότητας του ΕΑΠΑ αποτελεί η συμβατότητά τους με την αντιλαϊκή πολιτική. Το ότι στην πραγματικότητα δεν θα υπάρξει καμία κρατική χρηματοδότηση και τα χρήματα θα διατεθούν από τους ΚΑΠ (Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι) το αποδεικνύει η προηγούμενη εμπειρία. Ενώ στα αντίστοιχα πρώτα προγράμματα ΕΑΠΤΑ-1 (Ειδικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα ΤΑ) (1989 - 1993), ΕΑΠΤΑ-2 (1994 - 1999) και ΕΠΤΑ (Ειδικό Πρόγραμμα ΤΑ) (1998 - 2004), οι δήμοι συμμετείχαν με 20% στα ΕΑΠΤΑ 1 και 2, με 50% στο ΕΠΤΑ, στο «Θησέας» η προβλεπόμενη συμμετοχή των δήμων ήταν 72%, αλλά στην πραγματικότητα η συμμετοχή έφτασε το 100%, αφού η κρατική χρηματοδότηση 28% που προβλεπόταν στο Νόμο, δε δόθηκε ποτέ.
Τι αφορά το πρόγραμμα
Το ΕΑΠΑ διαρθρώνεται στους εξής άξονες:
Τις Οριζόντιες παρεμβάσεις, στις οποίες περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων: Συνεργασία δήμων ή περιφερειών με τον ιδιωτικό τομέα και ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας. Δράσεις κατάρτισης, διά βίου μάθησης που συμβάλλουν στην υποβάθμιση της παρεχόμενης μόρφωσης και στη διαμόρφωση ενός υποτακτικού, στις ανάγκες του κεφαλαίου, εργατοϋπαλληλικού δυναμικού. Ενίσχυση του εθελοντισμού, ιδιαίτερα στους τομείς κοινωνικής αλληλεγγύης, προστασίας του περιβάλλοντος και ανάπτυξης του πολιτισμού. Ετσι, μετατίθεται η ευθύνη άσκησης της κοινωνικής πολιτικής στον εθελοντισμό, αντί στην πρόσληψη προσωπικού ειδικευμένου, με μόνιμη και σταθερή δουλειά με πλήρη δικαιώματα, για τις υπηρεσίες αυτές. Μείωση της ανεργίας, μέσα από την αξιοποίηση των «ενεργητικών μορφών απασχόλησης». Αντίστοιχες δράσεις π.χ. με τα Τοπικά Σύμφωνα Απασχόλησης, τα οποία αποτέλεσαν εργαλεία αμφισβήτησης των Συλλογικών Συμβάσεων και κατάργησης του κατώτερου μισθού. Πρόκειται για χρηματοδότηση των καπιταλιστών με τα λεφτά των εργαζομένων. Τα προγράμματα αυτά, όλα αυτά τα χρόνια που εφαρμόστηκαν όχι μόνο δεν έλυσαν κανένα πρόβλημα ανεργίας αλλά συνέβαλαν στην ανακύκλωση χιλιάδων ανέργων.
Την ίδια στιγμή, απουσιάζουν παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν τις σύγχρονες λαϊκές ανάγκες, όπως της αντισεισμικής θωράκισης, της αντιπλημμυρικής - αντιπυρικής προστασίας κ.ά. Αλλά ακόμα και αυτές που εντάσσονται, γίνονται με γνώμονα την κερδοφορία του κεφαλαίου, την εμπορευματοποίηση υπηρεσιών και την ανατροπή των εργασιακών σχέσεων.
Το πρόγραμμα Δήμων, το οποίο περιλαμβάνει έργα και δράσεις που αφορούν δημοτικές υποδομές, περιβαλλοντικές παρεμβάσεις και δράσεις κοινωνικής μέριμνας. Αποτελείται από δύο προγράμματα: Βελτίωση υποδομών περιβάλλοντος. Κυρίως αφορά έργα ύδρευσης, αποχέτευσης και διαχείρισης στερεών αποβλήτων. Κοινωνικές υποδομές, βασικό συντελεστή των οποίων αποτελούν τα δίκτυα και οι δομές κοινωνικής αλληλεγγύης, τα οποία θα λειτουργούν με προγραμματικές συμβάσεις αξιοποιώντας τη φιλανθρωπία.
Το πρόγραμμα Περιφερειών, το οποίο αποτελείται από: Μελέτες ωρίμανσης έργων, συναφείς με τον οριζόντιο άξονα. Συγκοινωνιακά έργα. Λιμενικά έργα. Εργα και δράσεις πολιτικής προστασίας. Οι περιφέρειες υλοποιούν το κυβερνητικό πρόγραμμα. Οι θεματικές συνεδριάσεις των Περιφερειακών Συμβουλίων με την παρουσία υπουργών που εισηγούνται το περιεχόμενο δράσεων του κάθε υπουργείου π.χ. για τα καλάθια αγροτικών προϊόντων, για την απασχόληση κλπ., αποδεικνύουν κάτι τέτοιο.
Τέλος, η κυβέρνηση θα καθορίζει τις προτεραιότητες, θα αποφασίζει για το ποια έργα και δράσεις θα εντάσσονται αλλά και θα ελέγχει το ΕΑΠΑ.
Κεντρικός καθορισμός και έλεγχος του ΕΑΠΑ
Δικαιούχοι είναι οι περιφέρειες, οι δήμοι, τα νομικά πρόσωπα δημόσιου και ιδιωτικού δικαίου, καθώς και οι επιχειρήσεις τους και οι σύνδεσμοι περιφερειών και δήμων. Ομως μπορεί να μεταβάλλεται το εύρος των δικαιούχων. Δηλαδή θα μπορούν να εντάσσονται και άλλοι φορείς, όπως ενδεχομένως επιχειρήσεις στο πλαίσιο των ΣΔΙΤ ή των συμβάσεων παραχώρησης, ανάθεσης κ.ά. (π.χ. ανάθεση σε ιδιώτες της διαχείρισης απορριμμάτων).
Η διάρκεια του προγράμματος είναι πέντε χρόνια (2011-2015), η οποία μπορεί να παραταθεί κατά δύο χρόνια, χωρίς όμως αύξηση του προϋπολογισμού.
Ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος ανέρχεται στα 4 δισ. ευρώ.
Οι πηγές χρηματοδότησης είναι δύο: 1) Ποσοστό από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους των δήμων και περιφερειών. 2) Ποσοστό από τους εθνικούς πόρους του ΠΔΕ (Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων). Ακόμα και αν υλοποιηθεί πλήρως το πρόγραμμα με κρατική συμμετοχή 100% από το ΠΔΕ, ίσα ίσα θα καλύψει τις περικοπές που λόγω μνημονίου έγιναν στην κρατική χρηματοδότηση των δήμων από το 2010. Με τις αυξανόμενες ανάγκες της λαϊκής οικογένειας, που πληρώνει με άγριο τρόπο την καπιταλιστική κρίση, είναι πλήρως ανεπαρκές, πόσο μάλλον που η συμμετοχή από εθνικούς πόρους θα είναι ανύπαρκτη. Επίσης στους δήμους παρέχεται η δυνατότητα σύμβασης δανείων για συμπληρωματική χρηματοδότηση των δράσεων. Ετσι την κρατική συμμετοχή θα αντικαταστήσει ο δανεισμός, με βαριές συνέπειες για τα λαϊκά στρώματα.
